Atasözleri; milletlerin üzerinde ulaştığı, doğruluğunu kabul edip kullanarak yaygınlaştırdığı, bir hüküm bildiren kalıp cümlelerdir. Söyledikten sonra beğenilip kabul edilmiş, kullanılmış ve yaygın hâle gelmiştir. Artık halka mal olmuştur. İşte bütün bu aşamalar için çok uzun zaman gerekir. Bilgeliğin söze dönüşmüş hâli olarak tanımlayabileceğimiz atasözleri, bir milletin olaylar karşısındaki tutumunu, düşünüş ve davranış biçimini yansıtması bakımından kültürün en önemli unsurları arasında kabul edilir.
Atasözü için Eski Türkler sav terimini kullanmış. Anadolu’da atalar sözü, atasözü, mesel, darbımesel ve onun çokluk biçimi olan durubıemsal terimleriyle karşılanan atasözü bugünkü Türk dünyasında makal (ve türevleri), mesel (ve türevleri), üleger söz ve söspekter gibi adlarla anılmakta.
Türk dilinin ilk sözlüğü Divânu Lugâti’t-Türk’teki ulugluk (Türkiye Türkçesi ululuk) sözcüğü için yaşça büyüklük, ululuk ve şeref karşılıkları verilmiş. Buradan anlaşıldığına göre ululuk yalnızca yaşça büyüklüğü değil, aynı zamanda ekâbirden olmayı, şerefli olmayı temsil ediyor ve dolayısıyla uluların sözü de toplumun her kesimin tarafından önemseniyor, yol gösterici kabul ediliyor.
İşte ataların sözlerinin önemini anlatan birkaç söz:
Atalar sözü, ulu sözü; bilene bili (bilik) sözü, bilmeyene minare gölgesi, davultozudur.
Atalar sözü öğüttür (nasihattir).
Atalar sözü, hak sözdür.
Atalar sözini tutmayanı yabana atarlar.
Atalar sözi tutmayan çatlar.
Atalar sözü kitabıdır, tutmasaŋ da işit.
Atalar sözü yabana atılmaz; atalar sözü unutulmaz, yabancıya satılmaz.
Atalar sözü; bilene baş mirastır, bilmeyene palas pandırastır.
Ulusın bilmiyen Tanrısın bilmez.
Ulularıŋ sözi yere düşmez dünyā turalu.
Ulular öğüdin tutmıyan uluyu kalur.
Ulu sözi yėrde kalmaz.
Atasözlerinin toplumların önemsediği değer yargılarına atasözlerinde yer verdiğini yukarıda belirtmiştik. Türkler için toplumun büyükleri, varlıklarının verdiği güç yanında gerek bilgi birikimleri gerekse tecrübeleriyle geçmişten günümüze önemsenmiş, bu önemin göstergesi olarak da atasözlerinde sıkça büyük sözü dinlemenin erdemi üzerinde durulmuş. Bu sözlerde ataların, uluların sözlerinin hakikati anlatan öğütler içerdiği, unutulmayıp gereklerinin yerine getirilmesi gerektiği, bu sözleri dinlemeyenin sonunun iyi olmayacağı özlü biçimde vurgulanıyor.
